Aandacht en rust, onmisbare leiderschapskwaliteiten

Ik geloof stellig in de kracht van aandacht en de helende werking van rust. Aandacht en rust om je te verdiepen in wat de ander te bieden heeft, maar ook voor wat zich in jezelf afspeelt. Als je in jezelf rust kunt toelaten en vasthouden, creëert dat in de interactie met anderen ook ruimte. Dat komt de kwaliteit van de aandacht die je geeft ten goede en vergroot je mogelijkheden om aandacht van de ander te ontvangen. Dit maakt rust en aandacht tot waardevolle leiderschapskwaliteiten.

Als het over leiderschapskwaliteiten gaat, denken veel  mensen aan eigenschappen als plannen en organiseren, communicatieve vaardigheden, analytisch vermogen, beschikken over meerdere leiderschapsstijlen en dat soort zaken. Dit zijn zonder meer belangrijke vaardigheden en het loont om jezelf hierin te ontwikkelen en verder te bekwamen.

Maar leiderschap vraagt ook iets van jou als mens. Jijzelf bent tenslotte het voertuig waarin je al je leiderschapskwaliteiten ronddraagt. Voertuigen vragen om onderhoud, dus is het niet vreemd dat een stuk persoonlijke ontwikkeling nodig is om je voertuig soepel te houden. Want daarin stappen zetten gaat samen met het ontwikkelen van je persoonlijk leiderschap.

Vanuit mijn eigen ervaring en expertise neem ik je graag mee in twee aspecten van leiderschap die minder tastbaar zijn, maar grote impact hebben: aandacht en rust.

Leiderschap vanuit aandacht

Laat ik beginnen met aandacht. Als je leidinggevende bent, wordt er de hele dag op allerlei manieren om jouw aandacht gevraagd. Je zit als een spin in het web. Je bent haler en brenger van informatie, facilitator, vertrouwenspersoon en tweewegvertaler in de communicatie tussen directie en werkvloer, om maar eens een paar rollen te noemen.

Kortom, je hebt een spilfunctie in de organisatie en vanuit alle kanten wordt een beroep op jou gedaan. Omdat je maar één lijf hebt, is het dus slim om die aandacht aan de goede dingen en op de juiste manier te geven.

Maar wat is nou eigenlijk aandacht? Aandacht voor iemand hebben is meer dan een akoestische stilte waarin de ander aan het woord is om vervolgens zelf weer het woord te nemen. Iemand oprecht aandacht geven, is niet alleen aanhoren wat de ander zegt en daarop reageren.

Oprechte aandacht gaat om het horen en zien van de ander als totaal mens, met een open oog, oor en hart voor overeenkomsten en verschillen. In de basis gaat aandacht niet over het onderwerp waar we met elkaar van gedachten over wisselen, maar over het contact van mens tot mens.

Mensen zijn sociale wezen, die gedijen op interactie met medemensen. De behoefte om gezien en gehoord te worden, is diep in ons verankerd. Aandacht voor de ander is dus essentieel, onmisbaar. In onze privé levens weten we dat vaak wel en omringen wij ons graag met gelijkgestemden en dierbaren. Daarmee creëren we voor onszelf een omgeving waarin interesses gedeeld kunnen worden en aandacht geven en ontvangen min of meer vanzelf gaat.

Aandacht als Haarlemmerolie in je leiderschapskwaliteiten

Maar ook in ons werkzame leven speelt de wens om gezien en gehoord te worden een belangrijke rol. Daarbij gaat het niet alleen om waardering van je kennis en vaardigheden, maar ook om erkenning van jou als mens.

In mijn jarenlange ervaring als leidinggevende heb ik aandacht altijd als Haarlemmerolie in de samenwerking gezien. Heb je als leidinggevende te maken met stroeve werkprocessen, teams die vastlopen in hun eigen overtuigingen en aannames of mensen die het gevoel verliezen dat zij er – ook op het werk – als mens toe doen? Een klein beetje aandacht op het juiste moment doet wonderen.

In de praktijk heb ik de kracht van aandacht vaak mogen ervaren. Het gaat vaak om kleine dingen: een bemoedigend woord, een luisterend oor, een eenvoudige vraag op het juiste moment. Allemaal momenten waarop je de ander even ziet en hoort, niet alleen als medewerker maar ook als mens. Ik neem jullie graag mee in een paar voorvallen uit mijn eigen leidinggevende verleden.

Werkoverleg: een praktijkvoorbeeld over het belang van aandacht

Cor, een van de medewerkers in mijn team, is een hoogopgeleide specialist die zelfstandig een organisatieonderdeel draait. Binnen zijn vakgebied staat hij bekend als expert. Mij heeft hij dus echt niet nodig voor inhoudelijk advies. Toch voer ik met hem maandelijks een werkoverleg, zoals met al mijn medewerkers, want in de randvoorwaardelijke sfeer kan ik zo af en toe iets voor hem betekenen. Dit komt niet maandelijks voor, dus vaak hebben onze overleggen puur een informeel karakter.

In een week waarin mijn agenda erg vol zit, staat een overleg met Cor op de agenda. Zelf heb ik geen agendapunten en hij heeft mij nog geen gesprekspunten doorgegeven. Ik loop bij hem langs en vraag of het erg is om ons overleg deze keer over te slaan. Gekwetst kijkt mij mij aan. “Ik heb niets te melden, dat klopt”, zegt hij. “Maar ik heb recht op dit uur van je aandacht en dat wil ik heel graag hebben.” Ik lach en vind het dapper van hem dat hij gewoon toe durft te geven dat hij behoefte heeft aan een stukje persoonlijke aandacht. We komen tot een compromis: we gaan op het moment van het geplande werkoverleg gezellig een half uurtje koffie drinken. Hij is hier helemaal tevreden mee.

Betrokken voelen: een praktijkvoorbeeld over de kracht van commitment

Nog een voorbeeld: ik ben net begonnen als leidinggevende van een team. Steven, een oudgediende op een gespecialiseerd organisatieonderdeel, wil graag een verandering doorvoeren. Hij wil dit al lange tijd, maar heeft bij mijn voorgangers geen draagvlak gevonden. Kort zet hij uiteen wat hij wil. Mij komt het logisch voor, maar ik zal hiervoor met een collega-leidinggevende van een ander team in overleg moeten. Daarvoor heb ik meer gedetailleerde informatie nodig. Dus vraag ik Steven om die aan mij te leveren, zodat wij daar het gesprek over kunnen aangaan.

Gek genoeg komt hij niet met die informatie over de brug, ook niet als ik hem er een paar keer aan herinner. Ik loop bij hem langs en vraag waar de vertraging zit. Stuurs zit hij achter zijn bureau, achterover met de armen stijf over elkaar, en zegt: “Ik wil erbij betrokken worden.” Beduusd kijk ik hem aan. “Ik zit hier toch? Ik heb gezegd dat wij samen met die informatie het gesprek aangaan met mijn collega leidinggevende? Wat wil je nog meer?” Verbaasd kijkt mij me aan. “Mag ik mee dan?” “Natuurlijk, jij bent de deskundige.” Voor mij was dit glashelder, maar voor hem kennelijk nog niet. Zijn gezicht klaart op. Dit is anders dan zijn ervaringen met mijn voorgangers. Daar heeft hij zich nooit gehoord gevoeld en zeker werd hij niet betrokken in de totstandkoming van de oplossing. Nu wel. Hij gaat rechtop zitten, produceert een dunne glimlach en zegt: “Ik zet het voor je op papier.”

Binnen een dag heb ik de benodigde informatie. Steven en ik nemen het samen door en doen in goed overleg een paar kleine aanpassingen. Vervolgens gaan we gezamenlijk het gesprek aan met mijn collega leidinggevende. We komen vrij snel tot een oplossing. Als we de vergaderkamer uitkomen, stoot Steven mij speels aan en zegt: “Dat ging soepel zeg!” Vanaf dat moment is hij mijn bondgenoot.

Aandacht als sleutelbegrip

Ik zou zo nog wel even door kunnen gaan. Voor mijn leiderschap als leidinggevende, maar ook in mijn persoonlijk leiderschap, is aandacht een een sleutelbegrip. Aandacht voor de ander, oprechte aandacht, is goud waard.

Voor mij betekent aandacht kijken en luisteren naar de ander vanuit nieuwsgierigheid. Ruimte maken voor verwondering, zonder oordeel. Tijd nemen om niet alleen aandacht te geven aan de woorden die je hoort, maar ook aan al die andere kleine signalen die de lichaamstaal van de ander je vertelt. Aandacht is luisteren met je hart en je zintuigen op scherp.

Het is allemaal niet zo moeilijk. De kunst is om hier tijd voor te maken in je dag en ruimte in je hoofd. Met de waan van de dag waar je dagelijks mee te maken hebt, lijkt dat misschien een onmogelijk opgave. Maar het is een kwestie van je mindset willen veranderen, oefenen, struikelen, nog eens proberen en uiteindelijk ervaren dat het werkt. Het kantelpunt bereik je niet in één keer, maar het begint met een enkele stap.

Het mooie van aandacht geven is dat het een wederzijds proces is. Wie jouw oprechte aandacht ontvangt, zal dit aan je teruggeven. Misschien niet altijd direct, maar dan toch zeker op een ander moment. Wie weet wel juist op een onverwacht moment, wanneer jij het echt nodig hebt. Luister ter inspiratie naar mijn overdenking Ontvangen wat je geeft.

Leiderschap vanuit rust

Naast aandacht is ook rust voor mij een belangrijk aspect van leiderschap. Ik zou zelfs willen stellen dat deze twee onlosmakelijk met elkaar verbonden zijn. Aandacht zonder rust is als een huis zonder fundering: je kunt er een tijd prettig in wonen, maar op enig moment gaat het verzakken.

Wij mensen zijn eigenlijk helemaal niet gemaakt om voortdurend aan te staan, te denken en te handelen en door te denderen. Toch lijkt de huidige maatschappij dat van ons te vragen. Dat vraagt zijn tol.

Daarom is het zo belangrijk dat we zelf zorgen voor een gezonde hoeveelheid rustmomenten in onze weken, dagen en uren. Momenten waarop we onszelf even stil zetten en tijd maken voor wat onze zintuigen ons vertellen, voor wat ons lijf ons duidelijk probeert te maken en voor wat ons hart ons probeert in te fluisteren. Een paar momenten in je dag waarop de altijd bezige gedachten in de pauzestand gaan en je je brein in een andere modus zet.

Ons brein is een wonderlijk orgaan. Er zitten verschillende lagen in die ons handelen en denken allemaal op een andere manier aansturen. Deze lagen staan niet los van elkaar. Ze werken voortdurend samen en kunnen elkaar versterken en dempen. Je hebt vast wel eens ervaren dat je onder de douche of in je bed de beste ideeën invallen. Minder prikkels van buitenaf in het ene deel van het brein geeft ruimte aan creatieve processen in het andere deel.

Rust en buitenlucht

Niet iedereen komt op dezelfde manier tot rust. Dit is net zo persoonlijk als bijvoorbeeld muzieksmaak. Waar de een bij wegzwijmelt is voor de ander als nagels op een schoolbord.

Voor mij persoonlijk hangt rust sterk samen met buiten zijn. Coachgesprekken die ik in de buitenlucht voer, lopen letterlijk lekker. Visite ontvang ik bij voorkeur in de tuin. Netwerkgesprekken plan ik het liefst op een terras of al wandelend langs het water. Dat komt niet alleen omdat ik een buitenmens ben, landelijk woon en me binnen snel opgesloten voel. Gesprekken die buiten plaatsvinden, lijken gewoon vaak constructiever en vruchtbaarder.

Dat is niet zo vreemd, want tegelijkertijd lopen en praten is een van de combinaties die effect heeft op de werking van je brein. De motorische prikkel in het ene breindeel zorgt ervoor dat het angst- en paniekcentrum in een ander breindeel in een lagere versnelling gaat. Het is dan ook niet toevallig dat je tijdens een wandeling ineens heel anders aankijkt tegen een probleem of situatie waar je gisteren nog zo veel stress bij voelde.

Het verminderen of toevoegen van andere prikkels is een trigger naar andere gedachtepatronen, ander gedrag. Rust kan hierin een sleutelwoord zijn. In mijn jarenlange ervaring als leidinggevende heb ik het fenomeen rust vaak en dankbaar ingezet. Ik neem jullie mee in twee praktijkvoorbeelden.

In rust geen ruzie: een praktijkvoorbeeld over het effect van rust in conflicthantering

Twee mannen in mijn team werken afzonderlijk, vanuit de eigen expertise, aan hetzelfde onderwerp: bladmuziek. De een schaft het aan, de ander catalogiseert het. Met beide mannen heb ik een prettige werkrelatie, maar onderling kunnen zij het maar matig vinden. Ze hebben kritiek op elkaars werk en vinden stiekem allebei dat hun eigen werk van groter belang is dan dat van de ander. Op de werkvloer wisselen ze de hoognodige informatie met elkaar uit, maar onderhuids zie ik over en weer de onvrede sudderen. Aan het eind van een warme lentedag nodig ik ze uit voor een kop koffie op een terras aan de haven. Een op een doe ik dat vaker, dus daar kijken ze niet van op. Maar samen zitten ze daar nu wat onwennig.

Tijdens de koffie, met het warme lentezonnetje op onze huid, vraag ik ze naar ervaringen in hun gezamenlijke passie: muziek. Schoorvoetend komen de verhalen los, maar al snel vinden de twee mannen elkaar daarin. Voor ze het in de gaten hebben, zitten ze geanimeerd te praten. Als ik daarna het gesprek terugbreng op de praktische afstemming van hun werkzaamheden, blijkt dit ineens veel eenvoudiger op te lossen. Het is niet zo dat ze niet van elkaar wisten dat ze dezelfde passie deelden, maar het zonnetje, de buitenlucht en de ontspannen setting hebben dit op een letterlijk luchtige manier naar boven behaald. Wat een goede bak koffie in een aangename omgeving al niet kan doen…

Voor de efficiencyjagers onder ons: qua tijdsinvestiging betekende dit voor mij één werkoverleg van twee en voor de beide mannen tijdswinst omdat ze elkaar nu sneller opzoeken en veel effectiever samenwerken. Win-win op alle fronten dus.

Rust geeft het denken een pauze: een praktijkvoorbeeld van wat rust doet met de chaos in je hoofd

Nog een voorbeeld. Een collega spart graag met mij over allerlei zaken. Zelf is ze ijzersterk in de analyse en ze waardeert de gevoels- en ervaringsvragen die ik er zo nu en dan ingooi. Ze bewondert de rust van waaruit ik die stel en wil dat ook wel leren. “Ga eens mee de natuur in”, stel ik haar voor. Lopend in de duinen maakt haar analytische geest overuren: “In welke fase van de wandeling begint je de rust te voelen? Hoe gebruik jij de buitenlucht om tot rust te komen? Hoe werkt dat dan? Welke theorie zit daarachter?”

Ik zet haar op een omgevallen boom en vraag haar een kwartier niet te praten. Ik geef haar de opdracht te luisteren naar de geluiden om haar heen, de zon op haar huid en de wind in haar haar te voelen. Verder niets. Dat vindt ze duidelijk erg moeilijk. Tien tergende minuten gaan voorbij. Dan zie ik langzaam haar ademhaling tot rust komen. Haar trekken verzachten zich. Als ze eindelijk weer mag praten, zijn haar eerste woorden: “Dat was lekker, ik ben een beetje doezelig.” Welkom, eerste sprankje rust.

Kortom, rust is een sleutelwoord en dat geldt niet in de laatste plaats voor je eigen leiderschap. Want hoe kun je een open oor hebben voor je medewerkers als er in jou geen ruimte is voor rust, als je je eigen innerlijke stem niet hoort? Als rust in interactie tussen mensen zulke wonderlijke effecten heeft, wat gaat er dan in jouzelf gebeuren als je de rust toelaat?

 

 

Aandacht en rust beginnen bij jezelf. Het lijkt moeilijker dan het is, de eerste stap is vaak de lastigste. Juist daarbij helpt het enorm als iemand je op dit voor jou nog onwennige pad een poosje wegwijs maakt.

Wil jij zo’n eerste stap zetten? Klik hier om een afspraak te maken voor een gratis oriëntatiegesprek en ontdek wat individuele coaching voor jou kan betekenen. In mijn landelijk gelegen praktijk loop en denk ik graag met je mee. In alle rust, met oprechte aandacht en een bak ervaring in mijn rugzak. Samen brengen wij aandacht en rust binnen je bereik. Je zult merken dat dit grote impact gaat hebben op je leiderschapskwaliteiten.